Dieta planetarna to innowacyjny model żywieniowy, który został zaproponowany przez Komisję EAT-Lancet w 2019 roku jako odpowiedź na postępujące zmiany klimatyczne i wyzwania związane z globalnym zdrowiem. Ten sposób odżywiania łączy dbałość o zdrowie ludzkie z troską o planetę, mając na celu minimalizowanie negatywnego wpływu produkcji żywności na środowisko, a jednocześnie zapewnienie zdrowej diety dla rosnącej populacji świata.
Zasady diety planetarnej
Podstawą diety planetarnej jest zwiększenie spożycia produktów pochodzenia roślinnego, takich jak warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych (ciecierzyca, soczewica, fasola), orzechy oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Dieta ta zakłada ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza czerwonego mięsa (wołowina, wieprzowina) oraz produktów przetworzonych i bogatych w cukry dodane. Według założeń, spożycie warzyw i owoców, oraz nasion roślin strączkowych powinno być podwojone, podczas gdy konsumpcja mięsa czerwonego, nabiału i cukru zmniejszona o połowę.
Dieta planetarna zakłada również dostarczanie organizmowi około 2500 kcal dziennie, co jest odpowiednią wartością energetyczną dla większości dorosłych osób. Głównym źródłem białka w tym modelu żywienia są rośliny strączkowe i orzechy, natomiast tłuszcze powinny pochodzić z nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak oleje roślinne. Dieta ta jest bogata w błonnik pokarmowy, witaminy oraz związki o działaniu antyoksydacyjnym, które pomagają w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca czy nowotwory.
Pozytywny wpływ na środowisko i zdrowie
Jednym z głównych celów diety planetarnej jest redukcja emisji gazów cieplarnianych związanych z wytwarzaniem żywności. Produkcja żywności, zwłaszcza mięsa, ma ogromny wpływ na środowisko – odpowiada za dużą część globalnej emisji gazów cieplarnianych, zużycia wody i degradowania gruntów. Zmiana nawyków żywieniowych na bardziej roślinne może znacząco zmniejszyć ten wpływ, co jest niezwykle istotne w kontekście walki z globalnym ociepleniem.
Pozytywny wpływ diety planetarnej na zdrowie jest nie do przecenienia. Badania pokazują, że stosowanie się do zasad diety planetarnej może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka otyłości, chorób serca, a także zmniejszyć liczbę zgonów związanych z niezdrowym odżywianiem nawet o 11 milionów rocznie.
Ponadto, dieta ta wspiera zrównoważoną gospodarkę żywnościową, co może zwiększyć dostępność zdrowej żywności w krajach rozwijających się, a także ograniczyć problem marnowania żywności. Trzeba też dodać, że postępowanie zgodnie z tym modelem żywieniowym pozwoli na ograniczenie nadmiernej konsumpcji w krajach wysoko rozwiniętych, a co za tym idzie zmniejszenie ryzyka rozwoju nadwagi i otyłości, z drugiej zaś strony umożliwi walkę z niedożywieniem w krajach uboższych.
Praktyczne wdrożenie diety planetarnej
Wdrożenie diety planetarnej w codziennym życiu nie musi być trudne. Zasady tej diety można realizować, wprowadzając stopniowo zmiany w swoim jadłospisie. Przykładowo, można zacząć od jednego dnia w tygodniu, kiedy spożywa się tylko produkty roślinne, lub od ograniczenia spożycia mięsa do jednego lub dwóch dni w tygodniu. Ważne jest również, aby wybierać lokalne i sezonowe produkty, co dodatkowo zmniejsza ślad węglowy związany z transportem żywności.
Warto zwrócić uwagę na różnorodność spożywanych produktów roślinnych, aby dieta była zbilansowana i dostarczała wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Przykłady zbilansowanych posiłków w diecie planetarnej to sałatki z soczewicą, pełnoziarniste produkty zbożowe, dania z roślin strączkowych, a także zdrowe tłuszcze pochodzące z oliwy z oliwek czy orzechów.
Przykładowy jadłospis w diecie planetarnej
Przykładowy jadłospis dla osób chcących stosować tego rodzaju dietę może wyglądać następująco:
- Śniadanie: owsianka z orzechami i owocami.
- Drugie śniadanie: koktajl z jarmużem i owocami.
- Obiad: Sałatka z ciecierzycą, awokado i pełnoziarnistym chlebem.
- Podwieczorek: Jogurt roślinny z owocami i orzechami.
- Kolacja: Zupa krem z soczewicy i warzyw.
Dieta planetarna to sposób żywienia, który przynosi korzyści zarówno zdrowiu ludzkiemu, jak i planecie. Dzięki jej zasadom możemy znacząco zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych, poprawić stan zdrowia globalnej populacji i przyczynić się do zrównoważonego rozwoju. Zamiana niezdrowej diety na dietę planetarną nie wymaga radykalnych zmian, a jedynie świadomego wyboru produktów i stopniowego wprowadzania zrównoważonych nawyków żywieniowych. Warto więc rozważyć wprowadzenie diety planetarnej do swojego codziennego życia, aby dbać zarówno o własne zdrowie, jak i o przyszłość naszej planety.
